Oficjalny serwis Urzędu Miasta w Brzegu

Sowa uszata jest w Brzegu najliczniejszą z sów. Terytoria uszatki znane są ze wszystkich części miasta, a zimą notowano w naszym mieście skupienia noclegowe, liczące maksymalnie ok. 35 – 40 osobników.

Sowę uszata (Asio otus), zwana popularnie „uszatką”, jest w Brzegu najliczniejszą z sów. Liczebność jej populacji lęgowej w naszym mieście szacowana jest na co najmniej 6 – 10 par, w zależności od roku. Jej biotopem w okresie lęgowym (luty – lipiec) są parki oraz inne zadrzewione tereny miejskie, jak cmentarze i różne zadrzewienia w sąsiedztwie zabudowy, także w samym centrum Brzegu, np. przy skwerze w rejonie Ratusza.

Dziuple nie dla niej …

Jako, że sama nie buduje gniazda, a wszelkie zakamarki w typie dziupli nie wzbudzają jej zainteresowania, najchętniej zajmuje opuszczone gniazdo gołębia grzywacza lub sroki i wrony siwej. Może też zajmować stare, opuszczone gniazda wiewiórek.  Jeszcze 5 – 6 lat temu, kiedy w Brzegu gniazdowały gawrony, to ich gniazda były najczęściej zajmowane przez sowy uszatki, np. w Parku Chrobrego, między PSP nr 5, a kinem „Słońce”.

Pod koniec zimy, co w ostatnich sezonach zaczyna się już na przełomie stycznia i lutego, para uszatek odbywa gody, a następnie samica składa zwykle 4 – 6 jaj, choć zdarzają się lęgi liczące nawet 7 – 8 jaj. Wysiaduje matka, a ojciec w tym czasie przynosi jej zdobycz, aby mogła się posilić. Inkubacja jaj trwa niecały miesiąc, około 27 – 28 dni. Od momentu wyklucia się piskląt, ojciec przynosi zdobycz do gniazda, a matka rozdziela pokarm każdemu z piskląt. Pisklęta przebywają w gnieździe do 3,5 – 4 tygodni, po czym nie w pełni lotne przemieszczają się pieszo na sąsiednie drzewa i wyższe krzewy, na które wchodzą po pniu, pomagając sobie przy tym trzepotaniem  skrzydłami. Lotność uzyskują w wieku 5 tygodni, ale jeszcze przez kolejne 2 tygodnie  korzystają z opieki rodziców, przynoszących im pokarm.

Pokarm uszatki

Sowa uszata jest aktywna od późnego wieczora, do świtu. Najczęstszą jej zdobyczą są drobne gryzonie – norniki zwyczajne i myszy domowe i myszy polne, choć miejskie sowy uszate dość często polują na drobne ptaki, zwłaszcza na wróble i mazurki, choć prawdopodobnie mogą chwytać także kosy, szpaki, zięby i dzwońce. Sowy uszate polują także na większe owady, szczególnie na  chrabąszcze majowe, stanowiące w niektóre lata nawet 20 % ich zdobyczy! Poza tym zdarza się sowie uszatej schwytać młodocianego kreta, niedorosłą wiewiórkę, czy młodego dzikiego królika. Czasami zdarza się jej pochwycić także jaszczurkę zwinkę lub żabę trawną.

Zagrożenia

Sowom uszatym w Brzegu zagraża przede wszystkim bezmyślność niektórych ludzi oraz aktywność zwierząt drapieżnych. Młode sowy uszate, w okresie doskonalenia lotności narażone są na chwytanie przez ludzi, bzdurnie sądzących, że oddanie nielotnych sówek do weterynarza lub do ośrodka ratowania zwierząt to najlepsze z możliwych rozwiązań. Tymczasem to czego oczekują takie nielotne jeszcze młode sowy uszate, to podsadzenie na wysokość ok. 3 – 5 m nad ziemią, by mogły przebywać na gałęzi w sąsiedztwie pnia.

Od późnego lata, do przełomu zimy i wczesnej wiosny, kiedy sowy uszate spędzają dzień w gromadzie na jednym lub kilku sąsiednich drzewach, zdarza się, że hałasujący ludzie wypłaszają te ptaki z tradycyjnego miejsca dziennego przebywania. Praktykowanie idiotycznego odpalania petard i rac w okresie Nowego Roku, trwale wypłasza sowy uszate z wielu miejsc ich gromadnego dziennego spoczynku.

Poza miastami sowy uszate do niedawna ginęły podczas „profilaktycznego” strzelania z dubeltówek do gniazd srok i wron w okresie wiosennym – myśliwi podczas kontrolnych obchodów śródpolnych lasków i zagajników, niszczyli lęgi sroki i wron, jako tzw. szkodników łowieckich, ale „przy okazji” zabijali też bardzo pożyteczne dla rolnictwa sowy uszate …

Ogromny areał

Areał lęgowy sowy uszatej obejmuje aż 4 kontynenty: Europę i Azję oraz północną część Afryki (nadmorskie obszary Maroka, Algierii i Tunezji) i Amerykę Północną. W Europie występuje ona na większości obszaru kontynentu, bez obszarów arktycznych oraz brak jej na suchych stepach południa Rosji, między dolną Wołgą, a rzeka Ural.

Ale zachodzące coraz wyraźniej ocieplanie klimatu Europy, jakie trwa od końca lat 80.  XX w., decyduje o ekspansji sowy uszatej w północnej części naszego kontynentu. Na przełomie XX i XXI w. trwale skolonizowała zachodnią Islandią, gdzie w 2003 r. odnotowano pierwszy  przypadek jej gniazdowania. Nowe stanowiska lęgowe sowy uszatej odnotowano niedawno także na północy Fennoskandii – w lapońskiej części Norwegii, Szwecji i Finlandii, a w Rosji na obszarze północnego przedpola gór Ural. W Ameryce Północnej ciekawostką jest jej brak jako gatunku lęgowego na terytorium Alaski i północnej Kanady, ale za to na południowych peryferiach amerykańskiego areału, w drugiej połowie XX w. stwierdzono jej gniazdowanie na północy Meksyku.

Inne brzeskie sowy

Na obszarze gminy Brzeg regularnie gniazdują dwa gatunki sów – puszczyk i sowa uszata. Istnieje prawdopodobieństwo gniazdowania dwóch innych sów – płomykówki i pójdźki. W okresie jesienno – zimowo – wczesnowiosennym, niedaleko Brzegu obserwowano sowę błotną, zwaną też uszatką błotną.

Poza tym ok. 6 – 12 km na północ od Brzegu – w lasach na obszarze gm. Lubsza, gniazduje sowa włochatka i sóweczka. Nie wykluczone jest też występowanie na tym właśnie obszarze jeszcze kolejnych dwóch gatunków sów – puchacza i puszczyka uralskiego, gdyż zasiedlają one zarówno Sudety, jaki tereny zalesione w południowej części Górnego Śląska.

Marek Stajszczyk