Inwestycje ekologiczne

Brzeg nazywany jest miastem zieleni, znajduje się tu wiele parków i terenów zielonych. W mieście prowadzonych jest wiele inwestycji ekologicznych, które przyczyniają się do rozwoju i zachowania walorów przyrodniczych. Za działanie na rzecz poprawy środowiska lokalnego gmina otrzymała prestiżową nagrodę – została uznana za „Gminę Przyjazną Środowisku”. Ten prestiżowy tytuł to wynik znalezienia się w gronie laureatów konkursu ekologicznego odbywającego się pod honorowym patronatem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego. Organizatorem konkursu jest Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych – Stowarzyszenie „Nasz Dom Europa”. Idea konkursu ma za zadanie nagrodzić najlepsze samorządy, które w ostatnim czasie zrealizowały ważne – z punktu widzenia społeczności lokalnych lub regionu – inwestycje ekologiczne, mające znaczący wpływ na poprawę stanu środowiska naturalnego. W naszej gminie prowadzonych jest wiele działań mających na celu poprawę warunków ekologicznych. Do najważniejszych należą: budowa sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalni ścieków, a także powstanie Ekologicznego Związku Gospodarki Odpadami Komunalnymi „EKOGOK”. Dużą rolę przywiązuje się także do edukacji ekologicznej, poczynając już od przedszkoli.

Ochrona gleby

W 1994 r. wprowadzono w Brzegu na terenie zabudowy wielorodzinnej system segregacji odpadów komunalnych przy zastosowaniu plastikowych pojemników. Systemem tym objętych było ok. 7.500 osób, co stanowi 18,7 % liczby mieszkańców miasta. W II połowie 1999 r. na terenie dwóch osiedli domków jednorodzinnych wprowadzono program pilotażowy selektywnej zbiórki odpadów w systemie workowym. Segregacją objęto ok.7,8% mieszkańców Brzegu. Wprowadzenie programu pilotażowego poprzedziła akcja edukacyjno-informacyjna wśród mieszkańców Brzegu. Obecnie selektywną zbiórką odpadów w mieście zajmuje się Zakład Higieny Komunalnej Sp. z o.o. w Brzegu. Odpady w postaci tworzyw sztucznych, papieru i szkła gromadzone są w odpowiednich pojemnikach i workach, a następnie zbierane przez ZHK. W dalszej kolejności odpady transportowane są do bazy magazynowej firmy, gdzie następuje ich segregacja, pakowanie i spedycja do firm recyklingowych. Pozostałe odpady komunalne pochodzące z Brzegu wywożone są do Zakładu Gospodarowania Odpadami w miejscowości Gać (gmina Oława), który jest zlokalizowany na granicy województw opolskiego i dolnośląskiego. Zakład ten został wybudowany w 1999 r. w ramach międzygminnego związku komunalnego „EKOGOK”, który tworzą następujące gminy: Miasto Brzeg (58%), Miasto Oława (31%), Gmina Oława (5%), Gmina Lubsza 94%), Gmina Skarbimierz (2%). Obecnie, na terenie zakładu funkcjonuje jedna kwatera składowania odpadów (o pow. 2,9 ha) oraz sortownia mechaniczna wymieszanych odpadów komunalnych (wybudowana w ramach rozbudowy I etapu zakładu). W przyszłości planowana jest budowa kolejnych trzech kwater składowania odpadów. Więcej informacji na temat gospodarki odpadami można uzyskać na stronie internetowej www.ekogok.pl

Gospodarka wodno-ściekowa

Miejska oczyszczalnia ścieków w Brzegu zlokalizowana jest na wyspie pomiędzy rzeką Odrą a jej kanałem. Ścieki dopływają do oczyszczalni z dwóch kierunków: z miasta (poprzez syfon pod rzeką Odrą) oraz z wyspy. Dodatkowo na terenie oczyszczalni znajduje się punkt przyjmowania ścieków z wozów asenizacyjnych. Ścieki w obu punktach zbiorczych oczyszczane są wstępnie na kratach mechanicznych i – w dalszej części – na piaskowniku oraz osadnikach wstępnych. Piasek pochodzący z piaskownika oraz z wpustów ulicznych jest oczyszczany w instalacji płuczącej – tam pozbawiany jest on frakcji organicznej. Oczyszczalnia ścieków w Brzegu bazuje na trójfazowym osadzie czynnym do usuwania związków organicznych, azotu i fosforu, nitryfikacji i denitryfikacji związków azotowych oraz wzmożonej biologicznej defosfatacji.
Biologiczne oczyszczanie ścieków realizowane jest w oparciu o trójfazowy osad czynny (BARDENPHO) z komorą predenitryfikacji, wspomagany przez symultaniczne, interwencyjne strącanie fosforanów przy pomocy PIX-u. Ścieki oczyszczone z komór biologicznych odprowadzane są poprzez osadniki wtórne kanałem otwartym do koryta pomiarowego, a następnie do rzeki Odry. Osad wydzielony w osadnikach jest recyrkulowany poprzez komorę predenitryfikacji, przed komorę osadu czynnego, do komory dopływowej, a osad nadmierny kierowany jest do zbiornika zagęszczania osadu.
Gmina wraz z PWiK sp. z o.o. (eksploatator oczyszczalni ścieków) realizuje również budowę kanalizacji dla ościennych gmin w ramach projektu ISPA. Zakres projektu ISPA pn. „Oczyszczanie ścieków w Brzegu” obejmuje północną i środkową część powiatu brzeskiego, tj. powierzchnię 432,43 km2 oraz obszar wschodniej części powiatu oławskiego o powierzchni 229,2 km2. Projekt oddziaływuje bezpośrednio na blisko 120 tys. mieszkańców obu powiatów, a pośrednio na 900 tys. mieszkańców aglomeracji wrocławskiej i miasta Oławy. Wartość projektu to 28 865 415 €, przy czym 60% środków pochodzić będzie z funduszu ISPA.
W ramach projektu rozbudowany zostanie system odprowadzania ścieków w gminach:

• Skarbimierz w miejscowościach: Lipki, Brzezina, Zielęcice, Bierzów, Małujowice, Łukowice Brzeskie, Pępice, Kruszyna, Prędocin, Zwanowice, Kopanie;
• Oława w miejscowościach: Stary Otok, Stary Górnik, Janików, Bystrzyca;
• Lubsza w miejscowościach: Błota, Dobrzyń, Myśliborzyce, Pisarzowice, Michałowice, Szydłowice, Lubsza, Piastowice, Kościerzyce, Czepielowice;
• Lewin Brzeski w miejscowościach: Strzelniki, Łosiów;
• Olszanka w miejscowościach: Janów, Olszanka, Pogorzela, Krzyżowice.

Ponadto projekt ukierunkowany jest na modernizację oczyszczalni ścieków w Brzegu poprzez wybudowanie urządzeń gospodarki osadowej z wykorzystaniem powstającego w procesach fermentacji biogazu, do produkcji energii cieplnej i elektrycznej, a także dociążenie oczyszczalni o około 2000 m3/d ścieków zebranych z przyległych miejscowości, pozwalając jednocześnie na osiągnięcie przepustowości rzeczywistej zbliżonej do projektowanej docelowej, czyli około 18000 m3/d./d.

Ochrona powietrza

Największym źródłem zanieczyszczenia powietrza na terenie miasta jest niska emisja, pochodząca głównie ze źródeł ogrzewania domów i lokali. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat zlikwidowane zostały ostatnie lokalne kotłownie opalane paliwem stałym, na rzecz podłączeń obiektów do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Ponadto w budynkach i lokalach ogrzewanych indywidualnymi źródłami ciepła, kotły na paliwo stale coraz częściej wymieniane są na bardziej ekologiczne urządzenia grzewcze, takie jak kotły gazowe lub ogrzewanie elektryczne, a w domkach jednorodzinnych nierzadko pompy ciepła. Działania te skutecznie przyczyniają się do stopniowej redukcji emisji szkodliwych substancji do powietrza, takich jak pyły zawieszone PM10 i PM 2,5, benzo(a)piren oraz tlenki węgla, siarki i azotu.

Wymiana nieekologicznych źródeł ciepła odbywa się w dużej mierze w ramach projektów i programów, na realizację których Gmina pozyskuje dofinansowania ze środków zewnętrznych.

W latach 2019-2023 zrealizowano dwa projekty współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2014-2020:

• projekt pn. „Wymiana źródeł ciepła w Gminie Brzeg” – dotyczący domków jednorodzinnych oraz lokali własnościowych w zabudowie wielorodzinnej, w wyniku którego zlikwidowano 165 węglowych źródeł ciepła,
• projekt pn. „Likwidacja wysokoemisyjnych źródeł ciepła na terenie Gminy Brzeg” – dotyczący lokali komunalnych, w wyniku którego zlikwidowano 107 węglowych źródeł ciepła,

zamieniając je na kotły gazowe lub podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Obecnie Gmina realizuje Program Priorytetowy „Ciepłe Mieszkanie” skierowany do właścicieli i najemców lokali z zabudowy wielorodzinnej oraz małych wspólnot mieszkaniowych, na który pozyskała środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła oraz prace termomodernizacyjne.

Ponadto w Gminie utworzony został Punkt konsultacyjno-informacyjny Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze” w ramach porozumienia z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu, celem promocji wspomnianego Programu i wsparcia właścicieli zabudowy jednorodzinnej w pozyskaniu dofinansowania do wymiany węglowych źródeł ciepła i działań termomodernizacyjnych.

Gmina przystąpiła także do projektu pn. „Wdrażanie systemu zarządzania jakością powietrza w samorządach województwa opolskiego”, finansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu LIFE i współfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Celem projektu jest zwiększenie zdolności i poprawa jakości administracji publicznej województwa w odniesieniu do zagadnień związanych z ochroną powietrza.

Projekt jest realizowany przez Województwo Opolskie w partnerstwie z 42 gminami z województwa opolskiego oraz przy współpracy z dwoma regionami czeskimi i Politechniką Opolską. W ramach realizacji projektu Gmina zatrudniła Gminnego Koordynatora Programu Ochrony Powietrza, którego głównym zadaniem jest doradztwo i pomoc mieszkańcom Brzegu w podejmowaniu działań inwestycyjnych (m. in. dotyczących wymiany nieekologicznych źródeł ogrzewania).

W ramach działań z zakresu ochrony powietrza wpisują się również:

• modernizacje i rozbudowa sieci ciepłowniczej przez Brzeskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. – zadania modernizacyjne zmniejszają straty ciepła na przesyle, a co za tym idzie zmniejsza się emisja zanieczyszczeń (pyłów i gazów) do atmosfery; ponadto przyłączanie do sieci ciepłowniczej starszych budynków, przyczynia się do likwidacji indywidualnych źródeł ciepła wykorzystujących paliwa stałe,
• stworzenie i utrzymanie sieci czujników do pomiaru jakości powietrza, w skład której wchodzą: czujniki Airly, stacja pomiarowa Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (w ramach monitoringu państwowego) oraz czujnik pyłów Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. – wyniki pomiarów można na bieżąco śledzić na stronie internetowej brzeg.pl pod zakładką „Stan jakości powietrza w Brzegu”,
• działania kontrolne Straży Miejskiej zarówno w odniesieniu do pieców domowych, jak i spalania odpadów zielonych – kontrole mają charakter edukacyjny lub w przypadku zgłoszeń – interwencyjny,
• działania edukacyjno-informacyjne Gminy na temat ograniczania niskiej emisji oraz promujące programy dofinansowań.

Edukacja ekologiczna

Gmina Miasto Brzeg realizuje zadania z zakresu edukacji ekologicznej poprzez finansowanie zadań edukacyjnych z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz propagowanie działań proekologicznych i zasad zrównoważonego rozwoju. Pieniądze przekazywane są dla przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów, z przeznaczeniem na: dofinansowanie wycieczek przyrodniczo-krajoznawczych, zakup pomocy dydaktycznych o tematyce ekologicznej (książek, filmów, map, zabawek), zakup nagród za udział w konkursach ekologicznych, organizowanie wystaw ekologicznych, zakup materiałów niezbędnych do zorganizowania ogródków przyszkolnych i zagospodarowania terenów zieleni wokół szkół, tworzenie „ścieżek zdrowia”. Dofinansowywane są również edukacyjne działania brzeskiej Ligi Ochrony Przyrody, a w szczególności konkursy plastyczne o tematyce ekologicznej, konkursy wiedzy o środowisku, konkursy na najaktywniejsze koło LOP, zaprojektowanie i wykonanie ścieżki dydaktycznej w Parku Wolności (inwestycja wspólna LOP, Nadleśnictwa Brzeg, BULiGL, Urzędu Miasta Brzeg). W 2003 r. z pieniędzy GFOŚiGW wykonano ortofotomapę miasta Brzegu. W ramach edukacji ekologicznej pomagamy finansowo także Miejskiej Bibliotece Publicznej (zakup fachowej literatury ekologicznej w celu doposażenia zbiorów bibliotecznych). Literatura o tej tematyce jest trzykrotnie częściej wykorzystywana od pozycji popularnonaukowych z innych dziedzin wiedzy.
Od 2003 r. organizowane są konkursy ekologiczne pod patronatem burmistrza Brzegu w kategorii szkół podstawowych, gimnazjalnych i przedszkoli. Nagrody dla zwycięzców konkursów w postaci zestawów komputerowych finansowane są również z GFOŚiGW.
Gmina Miasto Brzeg, w ramach edukacji ekologicznej, rokrocznie bierze udział w międzynarodowej akcji „Sprzątanie świata” – Brzeg sprzątają przedszkolaki, uczniowie szkół, harcerze, działkowicze i żołnierze. Od kilku lat odpady są zbierane selektywnie do kolorowych worków: kolor niebieski – papier; kolor zielony – szkło; kolor żółty – plastiki i odpady metalowe; kolor szary (lub czarny) – pozostałe odpady. Po zakończeniu akcji sporządzane są raporty z przeprowadzonej akcji i przesyłane do Fundacji Nasza Ziemia, która jest głównym inicjatorem akcji.
Związek Ekologiczny EKOGOK (z udziałem 58% Miasta Brzeg) zorganizował w 2004 r. konkurs ekologiczny “Zielony Las 2004”, który był skierowany do szkół podstawowych i gimnazjów, mających siedzibę na terenie gmin członkowskich Związku. Przedmiotem konkursu było zebranie i odzysk surowców wtórnych – makulatury i przekazanie ich do Zakładu w m. Gać, celem recyklingu. Celem konkursu było rozpowszechnienie i wdrażanie przedsięwzięć recyklingowych w systemie gospodarki odpadami komunalnymi oraz promowanie edukacji ekologicznej.
W ramach działań proekologicznych, Gmina Miasto Brzeg bierze udział w rokrocznych obchodach „Dnia bez samochodu”.