Fauna miasta Brzeg

Brzeg należy do najbogatszych w faunę kręgowców miast Dolnego Śląska. Cechą charakterystyczną Brzegu jest duża powierzchnia parków (ok. 90 ha) i innych terenów zielonych (ok. 33 ha), w których rośnie ok. 150 gatunków drzew i krzewów, pochodzących nie tylko z Europy, ale także z Azji i Ameryki Pólnocnej. W związku z dużą powierzchnią miejskich parków oraz obecnością wielu starych drzew, występują na ich terenie zwierzęta uważane powszechnie za typowo leśne. Należy do nich m. in. gniazdujący w dziuplach gołąb siniak oraz dzięcioły: zielonosiwy, czarny i pstry średni, a także rudzik, świstunka, pierwiosnek, mysikrólik, sikory – uboga i sosnówka, oraz pełzacz leśny. Do licznych gatunków należy m. in. gołębie – grzywacz i sierpówka, kos, pokrzewka czarnołbista, zięba, dzwoniec i kulczyk. W parkach spotykana jest też wiewiórka, dziki królik, kuna domowa i łasica, a od niedawna również lis. Od późnej jesieni do wczesnej wiosny w brzeskich parkach spotkać można m. in. jemiołuszki, paszkoty i gile.

Przepływająca przez miasto Odra oraz obecność fosy miejskiej i kilku zalanych wodą dawnych wyrobisk, sprzyja różnym zwierzętom związanym ze środowiskiem wodnym. Na miejskim odcinku Odry najłatwiej można zobaczyć kaczkę krzyżówkę i mewę śmieszkę. Do gatunków, które obserwowano przez cały rok należy również kormoran, czapla siwa, łabędź niemy, czernica, gagoł, nurogęś, łyska i mewy – pospolita i srebrzysta oraz zimorodek. Późna wiosna i lato to najlepszy czas na obserwacje paru bajecznie ubarwionych gatunków ważek, przysiadujących na pochylonych nad wodą źdźbłach wysokich traw porastających brzegi Odry. Od jesieni do wiosny spotyka się na Odrze w Brzegu perkozka, perkoza dwuczubego, głowienkę i kokoszkę wodną. Z innych zwierząt na miejskim odcinku Odry zobaczyć można m. in. piżmaka i norkę amerykańską. Niewielkie zalane wodą fragmenty miejskiej fosy są środowiskiem życia interesujących płazów – traszki zwyczajnej i ropuchy zielonej. Z ptaków wodnych występują tu kaczki krzyżówki i oswojone łabędzie nieme.

Dużą różnorodnością przyrodniczą charakteryzują się zalane wodą wyrobiska w południowej części miasta. Występuje tu m. in. parę gatunków ważek, pochodzący z Ameryki Północnej żółw czerwonolicy, którego nierozważnie wypuszczono z terrarium. Z ssaków widziano na wyrobiskach piżmaka, karczownika i norkę amerykańską. Najbardziej widoczną grupą zwierząt na wyrobiskach są ptaki. Gnieździ się tu m. in. perkoz dwuczuby, czapla bączek, łabędź niemy, kaczka czernica i kokoszka wodna oraz trzciniak, trzcinniczek i remiz. W okresie wiosennych i jesiennych migracji obserwowano na wyrobiskach m. in. perkoza rdzawoszyjego, kaczki – świstuna, krakwę, cyrankę, płaskonosa, rożeńca i podgorzałkę oraz błotniaka stawowego, rybołowa i wodnika.

Innym, równie interesującym środowiskiem są ogrody działkowe. Na ich terenie spotyka się m. in. ropuchę szarą, dzięciola białoszyjego, pleszkę, jeża i zająca szaraka. Specyficzną fauną charakteryzują się stare murowane budowle – są one miejscem występowania sokoła pustułki, sowy płomykówki i nietoperzy.

Flora miasta Brzeg

Naturalnym typem roślinności na obszarze miasta Brzeg są lasy liściaste. Nad Odrą w strefie zalewów rzecznych, występowały łęgi wierzbowo-topolowe i wiązowo – jesionowe. Natomiast tereny wyżej położone, gdzie nie docierały wylewy Odry, porastały grądy (drzewostany z dominującymi dębami, lipami, klonami i grabem). Naturalna szata roślinna została zdewastowana w wyniku wielowiekowej działalności człowieka. Obecnie łęgi zachowały się nad Odrą w szczątkowej formie, zaś drzewostany typu grądu spotka można przede wszystkim w niektórych częściach Parku Wolności. Na niewielkich fragmentach fosy miejskiej wykształciły się drzewostany zbliżone do olsu (z dominującą olchą czarną) i łęgu olchowo-jesionowego (z panującym jesionem wyniosłym). Przeważająca większość terenów zadrzewionych w Brzegu to formacje wyraźnie odbiegające od naturalnych formacji łęgowych i grądowych. Aktualnie w granicach administracyjnych miasta występuje co najmniej 150 gatunków drzew i krzewów. Obok gatunków krajowych rosną różne drzewa i krzewy z innych rejonów Europy oraz z Azji i Ameryki Północnej. Parki zajmują ok. 81 ha, zieleńce ok. 12, 5 ha, a zieleń osiedlowa 20 ha. W śródmieściu znajdują się trzy parki na terenie fosy miejskiej – Park Centralny (6 ha), Park nad Fosą (4,3 ha) i Park Nadodrzański (4,6 ha). Między ul. 1-go Maja a Osiedlem Westerplatte znajduje się niewielki Park Ptasi (1,3 ha). Największy z parków – Park Wolności (ok. 65 ha), położony na południowo-zachodnich obrzeżach miasta jest typowym lasem podmiejskim. Poza tym w zachodniej części miasta – na terenie tzw. Zielonki – istnieje kilkunastohektarowa monokultura topolowa.

Do najciekawszych gatunków rosnących w Brzegu należy metasekwoja chińska – oryginalne drzewo iglaste tracące igły na okres zimowy oraz kalina japońska – krzew występujący już tylko w uprawie ogrodowej (obecnie brak stwierdzeń na stanowiskach naturalnych w Japonii). Z innych ciekawych gatunków występuje m. in. grujecznik japoński, surmia żółtokwiatowa i strączyn żółty. Dobre warunki siedliskowe i klimatyczne na obszarze miasta, spowodowały, że niektóre drzewa osiągnęły imponujące rozmiary i niektóre nich zakwalifikowano jako pomniki przyrody. Należą do nich takie gatunki, jak cis pospolity, cypryśnik błotny, dąb szypułkowy, buk zwyczajny, platan klonolistny i tulipanowiec amerykański.

Marek Stajszczyk
Instruktor ds. Edukacji Ekologicznej
Brzeskie Centrum Kultury